Paghatol ng Konsensya: Ano ang Batayan ng Tama at Mali

Paghatol ng Konsensya: Ano ang Batayan ng Tama at Mali

Masonic Education, October 12, 2024, Stated Meeting, MWROP Masonic Lodge  No. 282

By: Gabriel Comia, Jr, PDGL

Sa bawat hakbang ng ating buhay, hinaharap natin ang mga desisyon na may kaakibat na moral na pagsasaalang-alang. 

Sa gitna ng mga ito, ang ating konsensya—ang likas na kakayahang makilala ang tama at mali—ay nagsisilbing gabay sa ating mga aksyon at pag-uugali. Ngunit paano nga ba natin natutukoy ang mga batayan ng ating mga paghatol? Ano ang mga prinsipyong nagbibigay-linaw sa mga ito? 

Suriin natin ang mga elemento ng konsensya at ang kanilang ugnayan sa moralidad, relihiyon, kultura, at karmang bunga ng ating mga desisyon. Mula sa mga aral ng ating mga ninuno hanggang sa mga modernong pananaw, ating talakayin ang mga salik na humuhubog sa ating pagkakaunawa sa tama at mali, at ang mga hamon na kaakibat ng mga pasya ng bawat isa sa atin sa araw-araw na buhay lalo na ngayon na may pinag dadaanan na mabigat na problema ang ating Lohiya na parang hindi maiiwasan ang pagkaka watak-watak.

Halimbawa,  sa pangyayri sa aking buhay.

Tama ba o mali ang pagpasok ko sa Masonerya?

Noong taong 2002, sa aking pananaliksik sa iba't ibang mistikong pilosopiya, napansin ko ang isang gate na may logo ng Masonerya sa CAA Road, Las Piñas. Naintriga ako dahil noon, ang mga simbolo ng Masonerya ay nakikita ko lamang sa mga aklat at sa mga newsletters na ipinapadala sa akin ng AMORC mula Australia. Isa akong aktibong miyembro ng AMORC na may Pronaos sa Metro Manila at malayo-layo na rin ang narating ko sa organisasyong ito. Kasabay nito, miyembro rin ako noon ng The Order of the Hermetic Gold and Rosae+Cross.

Isang araw, kumatok ako sa pintuan ng Masonic Lodge at pinagbuksan ako ni MW Roberto Q. Pagotan, na buong-loob na sinagot ang mga tanong ko. Pagkaraan ng anim na buwan, nagsumite ako ng aplikasyon at tinanggap naman ako, kaya't sumailalim ako sa Entered Apprentice Mason's Degree.

Bilang karagdagan, isa rin akong Lay Minister sa St. James the Great Parish Church sa loob ng Ayala Alabang Village, kung saan nakatira ang aking pamilya simula pa noong 1982. Dito na rin lumaki ang aking mga anak, at ang ilan sa kanila ay nag-aral sa Paref Woodrose School na malapit lang sa aming bahay. Aktibo kaming pamilya sa simbahan—ako bilang Lay Minister at ang aking asawa bilang miyembro ng Mother Butler Guild. Kasama rin kami sa iba't ibang parish-based renewal organizations tulad ng Couples for Christ at Bukas Loob sa Diyos Renewal Group Movement. Regular kaming may weekly prayer meetings na ginaganap sa mga bahay ng mga miyembro ng grupo.

Sampung taon kong aktibong ginawa ang mga gawaing ito bago ako sumapi sa Masonerya.

Ngunit bakit nga ba ako pumasok sa Masonerya? Siguro ay naghahanap ako ng iba pang pilosopiya na sa tingin ko ay matatagpuan sa pagiging mason, na maaaring itinuturing na labag sa turo ng Simbahang Katolika. Alam kong may mga limitasyon—kapag ikaw ay mason, bawal nang tumanggap ng Ostya at hindi ka na maaaring maging Lay Minister na katulong ng pari sa altar kapag may Misa.

Dahil dito, biglang nagbago ang takbo ng aking buhay. Nawala ang mga dati kong kaibigan na kasama ko sa paglilingkod sa simbahan. Hindi na ako naiimbitahan sa mga gawain at tila itinakwil na ng mga dating kakilala. Ang mga bagong kasama ko ay ang aking mga kapatid sa Masonerya. Mula sa pagiging aktibong myembro ng MW Roberto Q Pagotan Masonic Lodge No. 282,  Naging myembro din ng Manila Bodies, A&ASR as 32 degree KCCH, Active member din ng Grand York Rite of the Philippines at naging presiding Officer din, Rosicrucian under Pearl of the Orient College, SRICF isang samahan na limited lamang sa 72 members sa Pilipinas; Past Sovereign Master, Allied Masonic Degrees, Masonic Order of Athelstan, Manila York Rite College, Asoka Conclave Red Cross of Constantine. etc

Tama ba o mali ang naging desisyon ko?

Pag-alam kung ang isang aksyon ay mali o tama

Ang pag-alam kung ang isang aksyon ay mali o tama ay kadalasang nakabatay sa iba’t ibang aspeto tulad ng moralidad, relihiyon, kultura, at personal na konsensya. 

1. Konsensya (Conscience)

Ang konsensya ay isa sa pinakamahalagang gabay ng tao sa pag-alam ng tama at mali. Kapag ang isang aksyon ay nagpaparamdam ng guilt, pagdududa, o pagkabahala pagkatapos itong gawin, malamang na ito ay mali.

Ang konsensya ay likas na gabay ng ating isipan, at kadalasan, ito ay nabubuo sa pamamagitan ng mga karanasan, aral mula sa pamilya, at mga paniniwala.

2. Batas ng Moralidad (Moral Law)

Sa universal moral law, ang mga aksyon na nagdudulot ng pinsala, sakit, o pagkasira sa iba ay itinuturing na mali. Ang prinsipyo ng “huwag mong gawin sa iba ang ayaw mong gawin sa iyo” ay isang klasikong halimbawa ng moral na batas.

Ang mga aksyon na lumalabag sa dignidad, karapatan, at kalayaan ng tao ay kadalasang itinuturing na mali sa mga pamantayang moral.

3. Relihiyosong Panuntunan

Maraming relihiyon ang naglalatag ng mga tuntunin at aral na nagsasabi kung ano ang tama at mali. Halimbawa, sa Kristiyanismo, ang Sampung Utos (Ten Commandments) ay naglalaman ng mga pamantayan para sa wastong pamumuhay.

Sa Hinduismo at Budismo, ang mga prinsipyo ng karma at dharma ang nagsisilbing gabay kung paano dapat kumilos upang hindi makagawa ng mali. Ang paggawa ng masama ayon sa mga prinsipyong ito ay nagdadala ng masamang karma.

4. Batas at Alituntunin ng Lipunan

Ang mga batas na itinakda ng lipunan ay isang gabay upang malaman kung ang isang aksyon ay mali. Ang mga aksyong tulad ng pagnanakaw, pagpatay, at pandaraya ay itinuturing na mali sa halos lahat ng kultura at bansa.

Ang paglabag sa mga batas ng pamahalaan at ng komunidad ay karaniwang nagpapakita ng maling gawa. Ngunit may mga pagkakataon rin na ang batas ng lipunan ay maaaring magkaroon ng pagkukulang sa moralidad (halimbawa, ang mga di-makatarungang batas sa kasaysayan).

5. Resulta o Epekto ng Aksyon (Consequentialism)

Ang isang basehan ng mali ay kung ang isang aksyon ay nagdulot ng negatibong epekto sa sarili o sa iba. Kung ang resulta ng isang aksyon ay nagdulot ng kapinsalaan, pagkawasak, o kalungkutan, ito ay malamang na isang maling hakbang.

Ang utilitarian na pananaw ay nagsasabi na ang tama ay ang aksyon na nagbibigay ng pinakamalaking kabutihan sa pinakamalaking bilang ng tao, habang ang mali ay ang aksyong nagdudulot ng higit na pinsala o paghihirap.

6. Pananaw ng Kultura at Tradisyon

Ang kultura ay may malaking impluwensya sa mga pamantayan ng tama at mali. Iba-iba ang mga paniniwala at gawi ng bawat kultura, kaya minsan, ang isang bagay na itinuturing na tama sa isang kultura ay maaaring ituring na mali sa ibang kultura.

Halimbawa, ang ilang uri ng pag-uugali na tinatanggap sa isang kultura ay maaaring ituring na hindi tama sa ibang bahagi ng mundo. Kaya’t mahalagang suriin ang konteksto ng kultura at tradisyon.

7. Paggalang sa Dignidad ng Tao (Human Dignity)

Ang bawat tao ay may likas na dignidad at karapatan. Anumang aksyon na nagbabawas o sumisira sa dignidad at karapatan ng isang tao ay mali. Ang mga aksyon tulad ng pang-aabuso, diskriminasyon, at kawalang-katarungan ay mga halimbawa ng mga maling gawain na lumalabag sa dignidad ng tao.

Ang pagturing sa kapwa nang may pagkakapantay-pantay at paggalang ay isang tanda ng wastong moralidad, habang ang kawalang-pakundangan sa kalayaan at karapatan ng iba ay itinuturing na mali.

8. Golden Rule: Gawin sa Iba ang Gusto Mong Gawin sa Iyo

Sa maraming kultura at relihiyon, ang Golden Rule ay isang mahalagang pamantayan sa pagtukoy ng tama at mali. Kung ang iyong aksyon ay isang bagay na ayaw mong maranasan mula sa iba, malamang na ito ay mali.

Halimbawa, kung hindi mo nais na ikaw ay linlangin o lokohin, hindi mo rin dapat ito gawin sa iba.

9. Pagtatanong sa Sarili: Ano ang Intensyon?

Ang intensyon o layunin ng isang aksyon ay mahalagang bahagi ng moralidad. Kung ang intensyon ng isang tao ay masama, tulad ng pagnanais na manakit o manira ng kapwa, kahit na mukhang mabuti ang aksyon, ito ay itinuturing na mali.

Sa Hinduismo, ang dharma ay may kinalaman sa pagkilos na may tamang layunin, at kapag ang intensyon ng aksyon ay hindi matuwid, ito ay maaaring magdulot ng bad karma.

10. Pagsusuri ng Sarili at Pagmumuni-muni

Ang self-reflection o pagmumuni-muni ay mahalaga upang suriin kung tama o mali ang isang nagawa. Sa pamamagitan ng pagninilay, maaaring balikan ang mga aksyon at tingnan ang epekto nito sa sarili at sa iba.

Sa Hinduismo at Budismo, ang pagsasanay ng pagmumuni-muni ay tumutulong sa paglinang ng kamalayan upang makita ang tamang landas, at maiwasan ang pagkakamali sa hinaharap.

Ang mali ay maaaring masuri gamit ang iba’t ibang perspektibo — konsensya, moralidad, relihiyon, batas ng lipunan, at epekto sa kapwa. Sa karamihan ng mga kaso, ang paglabag sa mga prinsipyong ito o ang pagsasagawa ng mga aksyon na nagdudulot ng pinsala sa iba ay itinuturing na mali. Mahalaga ang pagninilay-nilay, paggalang sa kapwa, at pagkakaroon ng malalim na pagkilala sa epekto ng iyong mga gawain sa buhay upang malaman kung tama o mali ang isang aksyon.

Myth of Er : Kwentong Halimbawa

Ang Myth of Er ay isang kuwento sa katapusan ng "The Republic" ni Plato, na nagsasalaysay tungkol sa isang sundalo na nagngangalang Er, na namatay sa labanan ngunit muling nabuhay upang ibahagi ang kanyang karanasan sa kabilang buhay. Ang mitolohiyang ito ay naglalayong magbigay ng aral tungkol sa kaluluwa, katarungan, at kapalaran.

Si Er ay isang sundalo na namatay sa labanan, ngunit pagkatapos ng labindalawang araw, nabuhay siyang muli upang magkuwento tungkol sa kanyang paglalakbay sa kabilang buhay. Habang patay, naranasan ni Er ang isang misteryosong lugar kung saan dinala ang mga kaluluwa ng mga yumaong tao. Doon, nakita niya ang dalawang daan: isang pataas patungo sa langit, para sa mga mabubuting kaluluwa, at isang pababa patungo sa lupa, para sa mga nagkasala. Ang mga kaluluwa ay pinagkakalooban ng gantimpala o kaparusahan batay sa kanilang mga ginawa sa buhay.

Pagkatapos ng isang tiyak na panahon, ang mga kaluluwa ay bumabalik sa isang lugar kung saan sila pipili ng kanilang susunod na buhay. Bawat kaluluwa ay malayang pumili ng kanilang susunod na kapalaran, batay sa kanilang nakaraang buhay at ang aral na natutunan mula rito. Nakita ni Er ang iba't ibang kaluluwa na pumipili ng mga bagong buhay, kabilang ang mga hari, hayop, at ordinaryong tao.

Ang mahalagang bahagi ng kuwento ay ipinapakita na hindi ang kapalaran ang nagbibigay ng hustisya kundi ang paraan ng pagpili ng mga kaluluwa. May mga kaluluwang dating nasa mataas na posisyon na nagiging mababang uri ng nilalang, tulad ng isang hayop, dahil sa kanilang masasamang gawain sa nakaraang buhay. Sa kabilang banda, ang mga mabuting kaluluwa ay pumipili ng mas mabuting kapalaran.

Ang mitolohiya ay nagtuturo ng mahalagang aral: ang ating mga desisyon sa kasalukuyang buhay ay may direktang epekto sa ating kinabukasan, sa buhay man o sa kamatayan. Ang katarungan ay hindi natatapos sa pisikal na mundo; ito ay nagpapatuloy sa kabilang buhay, kung saan ang mga kaluluwa ay may kalayaang pumili ng kanilang kapalaran at natututo mula sa kanilang mga nagawang pagkakamali.

Pagtatapos:

Sa huli, bumalik si Er sa kanyang katawan sa lupa upang ikwento ang kanyang nakita at naranasan. Ang mito ay isang paraan ni Plato upang bigyan-diin ang kahalagahan ng pamumuhay nang makatarungan at may moral na pananagutan, sapagkat ito ay may epekto sa ating espiritwal na kapalaran.

Buod ng Myth of Er:

Si Er, isang mandirigma, ay napatay sa labanan, ngunit matapos ang 12 araw, muling nabuhay at ibinahagi ang kanyang karanasan sa kabilang buhay.

Ang mga kaluluwa ay hinahatulan sa ilalim ng lupa at ang mabubuting kaluluwa ay pinapunta sa langit, habang ang masasamang kaluluwa ay pinarurusahan sa ilalim ng lupa.

Pagkatapos ng isang tiyak na panahon, ang mga kaluluwa ay binibigyan ng pagkakataon na pumili ng kanilang susunod na buhay, batay sa kanilang pag-unawa at moralidad.

Ang Pagbabalik sa Mas Mababang Antas ng Buhay:

Ang mga kaluluwang nagkaroon ng masamang buhay — tulad ng isang hari na sakim, malupit, at mapanira — ay may posibilidad na piliin ang isang mas mababang uri ng buhay. Ang kaluluwa na puno ng sakim na pagnanasa o poot ay maaaring magtapos na pipiliin ang buhay ng isang mabangis na hayop, na isang simbolo ng kanilang mababang moralidad.

Ayon sa mito, dahil sa kanilang pagiging hindi maalam at mabigat ang kanilang puso sa kasamaan, hindi nila mapipili ang isang mas mataas o moral na uri ng buhay, kaya nauuwi sila sa mas mababang antas, tulad ng buhay ng mabangis na hayop.

Pagsisisi at Pagpaparusa:

Ang kaluluwa na nagdala ng bad karma mula sa pagiging isang sakim at malupit na hari ay muling ipapanganak sa isang anyo na magpapakita ng kanilang kabiguan sa etikal at moral na antas.

Ayon kay Plato, ang proseso ng reinkarnasyon ay hindi lamang para sa parusa, kundi para sa kaluluwa na magkaroon ng bagong pagkakataon na maitama ang mga nakaraang pagkakamali at matutunan ang mga mahahalagang aral.

Pilosopikong Mensahe:

Ang Myth of Er ay nagsasaad na ang kaluluwa ay responsable para sa kanyang mga aksyon at moral na pagpili sa buhay. Ang muling pagsilang sa isang mababang anyo, tulad ng isang mabangis na hayop, ay simbolo ng moral na pagkabigo ng kaluluwa.

Kaya ang mga tao ay kailangang mag-ingat sa kanilang mga aksyon at maging etikal sa pamumuhay dahil ang kanilang susunod na anyo ng buhay ay maaaring mas mababa kung nagdulot sila ng kasamaan o sakim na pamumuhay.

Ayon sa Myth of Er, ang isang masamang hari, na puno ng kalupitan at kasakiman, ay maaaring muling ipanganak bilang isang mabangis na hayop sa kanilang susunod na buhay. Ang mito ay naglalayong turuan ang mga tao na maging responsable sa kanilang mga aksyon, sapagkat ang kanilang susunod na buhay ay batay sa kanilang etikal na pamumuhay sa kasalukuyan. Ang kanilang mga moral na pagpili ay direktang magdidikta ng anyo ng kanilang reinkarnasyon.

Konklusyon

At ayon sa maramingng espiritwal na pananaw, kapag ang isang tao ay namuhay nang matuwid at ayon sa mga batas ng uniberso at ng Diyos na lumikha, maari siyang makamit ang kalayaan mula sa siklo ng reinkarnasyon. Sa iba’t ibang tradisyon, ito ay itinuturing na pinakamataas na antas ng espiritwalidad, kung saan ang kaluluwa ay hindi na kailangan pang muling ipanganak at makakabalik sa kanyang pinagmulan o maging kaisa ng makapangyarihang sansinukob.

1. Sa Hinduismo:

Kapag ang isang kaluluwa ay naabot na ang moksha (kalayaan mula sa siklo ng kamatayan at muling pagsilang), hindi na ito babalik sa pisikal na katawan. Ang moksha ay nakakamtan sa pamamagitan ng tamang buhay, paglinis ng karma, at pagsunod sa dharma. Ang kaluluwa ay bumabalik sa Diyos o sa Brahman, ang ultimong katotohanan, at nagiging bahagi ng walang hanggang kabuuan ng uniberso.

2. Sa Budismo:

Sa Budismo, ang konsepto ng nirvana ay ang kalayaan mula sa samsara (ang walang katapusang siklo ng kapanganakan at kamatayan). Kapag ang isang nilalang ay ganap na nakalaya sa mga pagnanasa, kasakiman, at kamangmangan, makakamtan niya ang nirvana. Ito ay estado ng lubos na kapayapaan at espiritwal na kaliwanagan, kung saan hindi na muling babalik ang kaluluwa sa pisikal na anyo.

3. Sa Kristiyanismo:

Ayon sa maraming Kristiyanong doktrina, ang isang tao na namuhay nang naaayon sa mga utos ng Diyos at tumanggap ng kanyang biyaya ay makakapiling ang Diyos sa langit pagkatapos ng kamatayan. Ang langit ay isang estado ng walang hanggang pakikisama sa Diyos, kung saan hindi na kakailanganin pang bumalik sa mundo.

4. Sa Gnostisismo at Esoteric Traditions:

Ang mga tradisyon tulad ng Gnostisismo at mga katulad na esoterikong paniniwala ay nagtuturo na ang kaluluwa, kapag natamo ang ganap na kaalaman o gnosis, ay nagiging kaisa ng banal na liwanag o espiritwal na katotohanan. Ang pag-abot sa ganitong antas ng espiritwal na kaliwanagan ay nangangahulugan ng pagkakaisa sa Diyos, na hindi na nangangailangan ng pisikal na anyo o muling kapanganakan.

5. Sa Chinese Philosophy (Taoismo):

Sa Taoismo, ang pinakamataas na layunin ay ang pagkakaisa sa Dao (ang landas o prinsipyo ng uniberso). Kapag ang tao ay namuhay ng may balanseng buhay, sumusunod sa kalikasan at batas ng Dao, ang kanyang kaluluwa ay maaaring maging bahagi ng walang hanggang daloy ng uniberso. Ang kaluluwa ay nagiging isang anyo ng banal na enerhiya na hindi na bumabalik sa pisikal na mundo.

Pagsasama ng Espiritwal at Etikal:

Sa bawat espiritwal na tradisyon, ang buhay na puno ng kabutihan, pagiging matuwid, at pagsunod sa mga batas ng Diyos o uniberso ay humahantong sa mas mataas na antas ng espiritwal na kamalayan. Sa halip na bumalik sa pisikal na mundo bilang isa pang nilalang, ang kaluluwa ay pumapasok sa isang mas mataas na realidad — isang estado ng pagkakaisa sa banal o sa makapangyarihang sansinukob.

Sa konklusyon, kung ang isang tao ay namuhay ng matuwid, walang masamang karma, at ayon sa banal na batas, maaaring hindi na siya muling isilang. Sa halip, siya ay nagiging kaisa ng banal na enerhiya o Diyos, isang estado ng perpektong espiritwal na kalayaan at kapayapaan.

Author:

Gabriel Comia, Jr, Past Master, Past District Grand Lecturer;  MD NCR-H, GLP